آرشیو فروردین ماه 1399

كاخ فرح آباد

كاخ فرح آباد كه در برخي منابع به قصر فيروزه معروف است، در محله پيروزي تهران ( فرح آباد سابق) واقع شده است. قدمت اين كاخ به دوره قاجار باز مي گردد. ساخت اين كاخ به دستور مظفر الدين شاه قاجار و به مدت دو سال، از سال 1281 تا سال 1283 شمسي به طول انجاميد. اين كاخ در بهمن 1355 در شمار آثار ملي ايراني به ثبت رسيد.

فرح آباد يا قصر فيروزه

در بسياري ازكتب و منابع به اشتباه كاخ فرح آباد را همان قصر فيروزه مي خوانند، اين در حالي است كه اين دو متفاوت اند. قصر فيروزه به دستور ناصرالدين شاه قاجار و مهندسي ممتحن الدوله ساخته شد، اين در حاليست كه كاخ فرح آباد به دستور مظفرالدين شاه و در زمان وي ساخته شد. و نكته دوم اينكه از قصر فيروزه هيچ اثري باقي نمانده است و تخريب شده است. شايد هم به همين دليل كه اين دو در يك محدوده بوده و امروز تنها يكي از آنها وجود دارد، اين سو تفاهم ايجاد شده است كه اين دو يكي است.

معماري و ساختار كاخ فرح آباد

معماري اين كاخ برگرفته از كاخي در پاريس بنام تروكادرو است كه به شكل نيم دايره ايست كه دور تا دورش با ايوانهايي كه بصورت پله پله روي هم قرار گرفته اند احاطه شده است. بر سقف اين كاخ، گنبد فيروزه اي رنگي ساخته شده است. اين كاخ باغ از سه بخش گوناگون تشكيل شده است: محل اقامت كاركنان كاخ و اصطبل آجري باغ و استخري بزرگ در آن باغي كوچك در معماري اين كاخ، از اصول طراحي ايراني كه تقارن مهمترين ركن آن است استفاده نشده است، و در عوض شباهت زيادي به نقشه هاي اروپايي دارد. نيمه شرقي و غربي كاخ از تقارن خاصي برخوردار نبوده و به نيمه شرقي بيشتر توجه و مزين شده است.

سرگذشت اين كاخ

اين كاخ در دوران مختلف شاهد بي توجهي هاي بسياري بوده است. بعد از مظفر الدين شاه تا زمان احمد شاه كسي توجه خاصي به اين كاخ نداشت. احمد شاه عمارت دروني را به مجموعه كاخ افزود و كاخ دوباره وجهه قبلي خود را پيدا كرد. در دوره پهلوي اول نيز اين كاخ توجه شاه را جلب نكرد، ولي در زمان پهلوي دوم كاخ دوباره بازسازي شد و شكل و شمايل زيباتري پيدا كرد. پس از پيروزي انقلاب اسلامي، اين كاخ كاربري نظامي پيدا كرد و به دست سپاه پاسداران افتاد. اين كاخ هم اكنون به موزه نيروي دريايي سپاه تبديل شده است و همگان اجازه بازديد از آن را ندارند.

كاخ ورساي ايران

قصر سنگي، كاخ ثابت پاسال (يكي از سرمايه داران بنام قبل از انقلاب) با معماري برگرفته از قصر پتي تريانو در ورساي به كاخ ورساي ايراني شهرت دارد. اين كاخ بعنوان بزرگترين ساختمان تهران، با مساحت حدود 12000 متر مربع در ابتداي بلوار آفريقا جاي گرفته است. اين خانه در زمان پهلوي يكي از گرانترين و لاكچري ترين خانه هاي تهران بوده، بطوريكه ارزش آن را در آن زمان بالغ بر 15000000 دلار مي دانستند.

درباره ثابت پاسال

حبيب الله ثابت معروف به ثابت پاسال متولد سال 1283 در تهران و خانواده اي بهايي بود. پاسال يكي از پولدارترين رجال ايراني بود كه گفته ميشد بعد از شاه دومين فرد ثروتمند در ايران است.

ثابت پاسال فعاليت خود را با كار كردن در يك دوچرخه سازي شروع كرد ولي به دليل شم اقتصادي خوبي كه داشت خيلي زود پيشرفت كرد. از جمله كارهايي كه او داشت: دوچرخه سازي، حمل مرسولات پستي در سراسر كشور، تاسيس كارخانجات مبل ثابت، فروش ماشين آلات نجاري، تاسيس كارخانه توليد لوازم  خانگي و اداري، احداث اولين شركت حمل و نقل در ايران، راه انداختن حرفه سيرك در ايران، فروش و صادرات فرش ايراني، جوراب زنانه، نمايندگي چندين نوع تلويزيون و يخچال، كارخانه قند، كارخانه لاستيك سازي جنرال تاير، نمايندگي توليد فولكس واگن و... بود.

از خصوصيات اخلاقي خوب وي مي توان به نظم، جديت، صرفه جويي، بلند پروازي و... بود كه همگي باعث پيشرفت او شدند. ثابت هيچ كاري را كوچك نميشمارد و براي پولدار شدن هيچ فرصتي را از دست نميداد. در سال 1974 دارايي او را يك دهم كل دارايي ايران تخمين زدند كه اين دارايي شامل بانك، ساختمان، صنايع انرژي و داروسازي بود. همانطور كه در بالا نيز ذكر كردم در هر صنفي دستي داشت و تجربه فراواني داشت.

ثابت در آن زمان 41 شركت بازرگاني داشت و ده ها هزار نفر از اين طريق كسب درآمد داشتند.

عمارت پاسال

زير بناي اصلي خانه حدود 2000 متر مربع است كه بصورت دو طبقه اصلي و يك زير زمين ساخته شده است. نماي اصلي ساختمان وي شباهت زيادي به كاخ سفيد دارد. . اين ساختمان ضد زلزله ساخته شده است.

آذين هاي داخلي اين عمارت كار شركت مزون ژانسن فرانسه است كه تنها براي قشر اعيان و سلطنتي كار ميكرد. درهاي اين اين عمارت از نوع چوبي و متعلق به قصري در فرانسه هستند كه اطرافش با طرح گل گچكاري شده است. درون خانه سقف ها گچبري ساده اي دارد، ديوارها با رنگي ملايم كاغذ ديواري شده، شومينه هاي بزرگ كه دور تا دورش با سنگ مرمر و مجسمه هاي روح الله ميرزايي مزين شده است. مي گويند شومينه چوبي اين كاخ توسط فردي بنام معمار آتشي با چوب و دستمزد 600 هزار تومان ساخته شده است.

جالب است بدانيد كه ستون هاي اين كاخ سنگ تراشي شده  و با تيشه نقش داده مي شدند و قيمت هر ستون اين كاخ در آن زمان 70 هزار تومان بود.

اتاق ها دور تا دور كمد ديواري داشتند و كف اتاق با استفاده از 380 تكه سنگ رنگي به شكل گل وسط فرش مزين شده است. حياط بزرگ اين كاخ داراي استخر و آلاچيق است. اين كاخ داراي سينماي اختصاصي است. همچنين پاركينگ بزرگي براي مهمانان اختصاص داده بودند.

شايد جالب باشد بدانيد كه ساخت اين كاخ 12 سال زمان برد و چه پولهاي گزافي كه در آن خرج نشد ولي ايرج و خانواده 2 سال هم در آنجا زندگي نكردند و پس از انقلاب مجبور شدند ايران را براي هميشه ترك كنند.

كاخ عالي قاپوي اصفهان

كاخ عالي قاپو كه در ضلع غربي ميدان نقش جهان و دقيقا روبروي مسجد شيخ لطف الله واقع شده است، در روزگاران قديم نماد شكوه و اقتدار خاندان صفوي بوده است. اين كاخ كه به كاخ شاه عباس اول نيز معروف است در گذشته جلب توجه هر فردي كه وارد اصفهان مي شد را به خود جلب مي كرد، چرا كه ساختمان به بلنداي اين بنا در شهر ديده نمي شد. عالي قاپو حتي تا همين چند سال پيش نيز با ارتفاع 36متري اش، بلندترين عمارت در شهر اصفهان بود. اين كاخ كه در اصل 6 طبقه دارد با معماري ويژه و منحصربفرد خود از هر سمتي كه نگاه مي شود نمايي متفاوت با تعداد طبقات مختلف ديده مي شود، به گونه اي كه اگر در ميدان نقش جهان بايستي فكر ميكني 2 طبقه است، از پشت گويي 5 طبقه و از راست و چپ انگاري سه طبقه دارد.

علت نامگذاري كاخ عالي قاپو

در وجه تسميه اين كاخ نظريات متفاوتي وجود دارد كه البته اين اختلاف نظر در تفسير و تعبير كلمه عالي است. مي گويند شاه عباس اول صفوي ارادت خاصي به حضرت علي (ع) داشت، لذا دربي نقره اي به حرم مطهر ايشان اهدا كرد و درب قبلي را به تبرك به اصفهان آورد و در ورودي اين كاخ در ميدان نقش جهان نصب كرد. لذا عالي همان حضرت علي و قاپو هم كه به تركي به معناي درب است و عالي قاپو در واقع اشاره به دري كه از نجف به اين عمارت آورده شده دارد. راويان نقل مي كنند كه شاه عباس براي ورود به اين عمارت و عبور از اين درب به نشانه احترام از اسب خويش پايين مي آمد.

عده اي ديگر عقيده دارند كه عالي در همان معناي اصلي خودش يعني بلند و بزرگ است كه در تركيب با كلمه قاپو به معناي درب و درگاه بلند است كه نشان از شكوه اين دستگاه حكومتي است.

معماري و زيبايي هاي خاص هر طبقه از كاخ عالي قاپو

طبقه اول

سر در ورودي كه در بالا ذكر شد كه بسيار براي اين خاندان محترم بود در اين طبقه قرار دارد. بر روي اين در حديث انا مدينه العلم و علي بابها به زيبايي تمام كاشي كاري شده است و افراد براي حاجت گرفتن به اين درب متوسل مي شدند. پس از ورود دو اتاق در طرفين ديده مي شود كه يكي متعلق به قاپوچي باشي دربار و ديگري بعنوان ديوانخانه و محل شكايات بوده است. در اين طبقه چيزي كه بيش از هر چيزي خودنمايي مي كند نوعي گچبري خاص و ظريف با طرح گل و بلبل است كه به آن كشته بري مي گويند.

طبقه دوم

براي رسيدن به اين طبقه بايد از راه پله هاي پيچ در پيچ از طرفين طبقه اول گذر كنيد. مي گويند اين طبقه محل اقامت خدمتكاران بوده است. ولي خوشبحال خدمتكاران!!!

اين طبقه داراي 5 اتاق تودر تو است. از سقف زيباي اين طبقه كه درست شبيه نقشه يك فرش به زيبايي و ظرافت تمام طراحي شده است و فيل گوش هاي مزين به طرح هاي گل و گياه كه ديگر چيزي برايتان نگويم كه تا نبينيد اينهمه زيبايي را باور نخواهيد كرد.

طبقه سوم

اين طبقه متشكل از تالاري بزرگ و اتاق هايي در طرفين آن است كه همگي بهم راه دارند. گفته مي شود كه از اين طبقه براي پذيرايي مهمانان و سفراي خارجي بوده است. در و ديوار زيباي اين طبقه كه با استفاده از نقاشي، كشته بري، تذهيب، لايه چيني و... مزين شده است بي نظير و منحصربفرد است.

طبقه چهارم

اين طبقه 5 اتاق و 2 راهرو دارد. ايوان زيبا و معروف عالي قاپو نيز در همين طبقه واقع شده است. اين ايوان در زمان شاه عباس دوم به اين عمارت افزوده شده است. در اين ايوان يك حوض مسي فواره دار قرار دارد كه زيبايي ايوان را دوچندان كرده است.

طبقه پنجم

اين طبقه محل استراحت شاه و زنان حرمسرا بوده است كه اين طبقه نيز خالي از نقاشي هاي چشم نواز نيست. نكته جالب توجه اينجاست كه طبقه چهارم و پنجم اين كاخ تنها از نماي جانبي مشخص است و از سمت شمال و جنوب گويي اين طبقات اصلا وجود ندارند.

طبقه ششم

شايد بتوان گفت اين طبقه كه به نامهاي ديگري نظير سفره خانه، چيني خانه، حبس الصوت نيز مشهور است، زيباترين و شگفت انگيزترين طبقه اين عمارت است. گچبري منحصر بفرد اين طبقه كه تنگ بري نام دارد علاوه بر زيبايي خاص و بي نظيرش باعث حبس صداهاي منعكس شده و برگرداندن يك صداي بي نقص است، گويي اين طبقه استوديويي موسيقي است.